ادیب فراهانی (ره)

محمد صادق متخلص به امیری ملقب به ادیب الممالک فرزند حاجی میرزا حسین نوۀ میرزا معصوم محیط برادر میرزا ابوالقاسم قائم مقام وزیر مشهور محمدشاه است.
وی در ١٤ محرم ١٢٧٧ ه.ق. متولد شده، علوم ادبی زمان را نزد اساتید فن فراگرفت و در شاعری بر اکثر سخنوران عصر خویش پیشی جست. نخست پروانه تخلص داشت و چون ملقب به امیرالشعراء گردید تخلص خود را امیری نهاد.
شرح حال او در کتابهای پرفسور برون و در مقدمۀ دیوانش که به سعی و اهتمام وحید دستگردی در ١٣١٢ انتشار یافت مشروحاً ضبط شده است.
این استاد در فنون سخنوری مقتدر و در روانی طبع، قوت حافظه، تسلط بر تواریخ عرب و عجم و احاطه بر لغات و مضامین فارسی و عربی مسلم زمان خود بوده است.
دیوان بیست و دو هزار بیتی او مجموعه ای است تاریخی راجع به اوضاع دورۀ مشروطیت و احوال ادارات آن زمان و مطالب گوناگون در باب اشخاص و حوادث آن عهد که قرائت آن از هر جهت خاصه از نظر شرح حال او که به قلم استادانۀ خود او نگارش یافته است درخور توجه و شایستۀ نگاهداری است. منتخبی نیز از دیوان او به سعی آقای محمدخان بهادر فراهم آمده و به ضمیمۀ مجلۀ ارمغان انتشار یافته است.
ادیب الممالک در ١٣١٦ ه.ق. روزنامۀ ادب را در تبریز و در ١٣٢٠ در مشهد انتشار داد و ضمیمۀ فارسی جریدۀ ارشاد بادکوبه نیز به خامۀ او نشر میشد به علاوه سردبیری روزنامۀ مجلس را در طهران بر عهده گرفته و خدماتی از این راه به ملک و ملت کرده است. خدمات اداری او در وزارت عدلیه بود و در ١٣٣٥ که مأموریت عدلیۀ یزد بدو محوّل شده بود مبتلا به سکتۀ ناقص گشته و سال بعد رخ در نقاب خاک کشید. مدفنش در حضرت عبدالعظیم (ع) است.